Rehabilitasyon, en basit tabiri ile kişinin duygusal ve bilişsel işlevlerinde bireyin hayatını olumsuz etkileyen durumların ortadan kaldırılması amacına dayanarak multidisipliner yaklaşımını benimsemiş tıp alanıdır.
Rehabilitasyon Ne Anlama Gelir ?
Türkiye’nin birçok ilinde bulunan Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde fiziksel ve bilişsel olarak uygulanan rehabilitasyon, farklı bölümlere ayrılır. Bu anlamda bireyin ihtiyacına uygun programlar ve takibi doğrultusunda tedavi uygulanır.
Temelde kas-iskelet sistemi, hastalıkların tanı ve tedavisi, konservatif (cerrahi dışı) tedavisi ve rehabilitasyonu yer alır. Aynı zamanda diğer sistemlere ait doğumsal ya da sonradan edinilen hastalıklara, kaza ve yaralanmalara bağlı olarak fizyolojik ve anatomik yetersizlikleri ele alır.
Rehabilitasyon yaş sınırlaması olmayan bir alandır. Bununla birlikte kişide ağrı, işlev kaybı, nörolojik ya da ortopedik romatizmal ve kardiyopulmoner hastalıkların tedavi edilmesi için tercih edilir. Kısacası kişinin sağlıklı bir yaşam kalitesine ulaşabilmesini sağlayabilmek amacı ile desteklenen bir tedavidir.
Duygusal ve bilişsel amaçlı rehabilitasyon; sinir yollarının tekrardan incelenmesi ve hastalık ya da travma sebebi ile azalmış olan nörobilişsel işlevlerinin yeniden kazandırılması adına, yeni sinir yollarının işleyişi ile ilgili uygulamalar içerir.
Rehabilitasyon Nedir?
Türkiye’de FTR (Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon) ile ilgili ilk uygulamaya geçen kurum, 1927’de bir fizik tedavi ve kaplıca merkezine dönüştürülen Bursa Askeri Hastanesidir. İlk akademik birim, 1945’te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde ilk Fizik Tedavi kürsüsü kurulmuştur. 1967’de ise ilk ulusal kongre düzenlenmiştir.
1981’ de YÖK, Üniversite Hastanelerinde bulunan “Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon” kürsülerinin isimlerini “Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı” olarak değiştirmiştir.
Rehabilitasyon Merkezleri Ne İşe Yarar ?
Rehabilitasyon, sadece bireyin psikososyal, bilişsel ya da fizyolojik sağlığı olarak düşünülüyor da olsa alan olarak çok kapsamlıdır. Peki “Pediatrik Rehabilitasyon” hakkında ne biliyorsunuz? Aslında hayatımızda çok fazla var olan bir birim olsa da çoğumuz rehabilitasyon kavramından öteye gidememekteyiz. Biraz da bu alandan bahsedelim.
Pediatrik Rehabilitasyon, bireyin doğum sırasında veya sonrasında ortaya çıkan problemlerin tedavisinde kullanılan tüm fizyoterapi tekniklerini kapsar. Bu alandaki rehabilitasyon türü ise; yeni doğmuş ya da ergenlik çağındaki çocuklarda serebral palsi (beyin felci), down sendromu, skolyoz, spina bifida, brakiyel pleksus ve benzeri hastalıkların tedavi programını içerir.
Belirli grubundaki çocuklarda rehabilitasyon süreci sadece tanının konması üzerine düşünülmemelidir. Bu durumda süreç, her çocuğun tanısına, yaşına ve ihtiyaçlarına göre şekillenip hazırlanır.
Pediatrik rehabilitasyon yaş grubu itibari ile çocukları kapsadığı için genellikle çocuklar fizyoterapi sürecinden ve uygulanacak olan tedavi planlamasında sıkılabilirler. Buna bağlı olarak da red davranışı gösterebilirler veya tedavi sürecine katılımı istekli bir şekilde sağlamak istemeyebilirler.
Tedavinin olması gerektiği gibi gerçekleşmesi için bizlere düşen, uygulanacak olan tedavi programını daha çok oyun çerçevesinde ve eğlenceli bir şekilde sunabilmektir. Böylece çocukların günlük yaşam becerilerini en üst seviyeye taşıyabilir ve hayata daha fazla adapte olabilmelerini sağlayabiliriz.
Pediatrik Rehabilitasyon, farklı yöntemler içermesi ile birçok problemin çözüm noktası olabilmektedir. Çocukluk döneminde geçirilen, romatizmal hastalıklar, kas rahatsızlıkları, beslenme ve yutma sorunları, el-kol-ayak-bacak yaralanmaları, ortopedik bozukluklar, eklem iltihapları, omurga ayrıklığı ya da açıklığı (spina bifida), kas distrofisi, çoklu skleroz problemlerinde başarı ile uygulanmaktadır.
Pediatrik Rehabilitasyonda Egzersiz
Pediatrik Rehabilitasyonun farklı yöntemler ile sorunlara ışık tuttuğunu söylemiştik. Peki bu rehabilitasyon şeklinde en çok ve yaygın olarak hangi tedavi yaklaşımı kullanılmaktadır? Tabi ki de en yaygın olarak kullanılan yöntem, egzersizlerdir. Uygulanan egzersizler ile çocukların kas gücünü mevcut potansiyeline taşımak, iskelet ve kemik gelişimini arttırmak amaçlanır.
İskelet ve kas sistemi çocukların ayakta durabilmesi için önemli olduğundan, ayakta durma sehpaları ve çeşitli yöntemlerden destek alınır. Diğer tedavi şekilleri ise; Oral Motor ve Konuşma Egzersizleri, İletişim Becerilerini Geliştirme, Çeşitli eklem Tedavileri, Tekerlekli Sandalye Oturma Ekipmanları, Temel İşaret Dili Eğitimi, Protez/ Ortez Eğitimleri, Duygusal Entegrasyon Tedavileri, Sosyal Beceri Eğitimi, Nörogelişimsel Terapi, Yürüme Eğitimi ve Temel Yazı Eğitimidir.
Pediatrik Rehabilitasyon Sürecinin Doğru Yönetilmesinin Önemi
Pediatrik Rehabilitasyon sürecinde Fizyoterapist, Psikolog ve Özel Eğitim Öğretmenlerine ne kadar iş düşüyorsa aileye de bir o kadar iş düşmektedir. Çünkü bu süreçte tedavinin sürekliliğinin olması, bebeklerin uygulanan tedavide ürkmemesi, çocukların isteksiz davranımlarında okul-aile ve doktorların iş birliği içerisinde olması ve evde de uygulanan tedavi sürecinin devam ettirilmesi oldukça önem taşır.
Bu süreçte gerekli düzeyde iş birliğinin sağlanabilmesi; çocukların tedavi sürecinden kaçınması yerine, oyun olarak algılanabilmesi, çocuk açısından tedavinin daha kabul edilebilir olmasını ve çocukların katılımını sağlayacaktır. Pediatrik Rehabilitasyon, evde de yapılması gereken tedavinin bir parçası olan uygulamaları içermektedir.
Dikkat edilmesi gereken uygulamalar sebebiyle ailelerimizin bu konuda daha bilinçli olması için bilinçlendirme çalışmalarının yapılması son derece önemlidir. Buradaki amaç; günlük temel fonksiyonları yerine getiremeyen ve bu durumdan ötürü normal yaşamında zorlandığı sorunların ortadan kaldırılıp, çocuğun maksimum potansiyeline ulaşmasını sağlamaktır. Bunun içinde de tedavi programına uygun düzenlemeler, planlamalar ve değerlendirmeler yer alır.
Psikolojik Rehabilitasyonun Önemi Nedir?
Tüm bu tedavi programları ve yaklaşımları doğrultusunda karşımıza çıkan, birey ve ailelerin Psikolojik Rehabilitasyon için bütünleyici bir rol oynadıklarıdır. Bir engel durumu veya engellilikten kaynaklanan psikolojik rahatsızlıklardan ötürü yaşanan ruhsal sıkıntı durumunda kişiler mevcut durumla baş etmede ve çözüm yolları bulmakta oldukça güçlük çekerler. Hayat standartları düşer ve sağlıklı bir şekilde yaşam sürmeleri de zorlaşır.
Biyopsikososyal model bağlamında, kişinin davranışını etkileyen biyolojik, sosyal ve psikolojik faktörlerin tamamı ele alınarak bütüncül bir şekilde incelenir. Çünkü yaşanan engel veya içerisinden çıkılamayan ruhsal sıkıntılar karşısında, yalnızca kişinin hastalığının ve tedavi sürecinin (biyolojik faktörler) öneminin yeterli olmadığı, bireyin kişisel özellikleri ve baş etme mekanizmaları (psikolojik faktörler), aile desteği, sosyal destek ve toplumsal yönleri de ele alınmalıdır.
Bu tedaviyi tıbbi modelden ayrı kılan nokta ise tam olarak; Psikolojik Rehabilitasyon müdahalelerinin merkezinde hastalık, semptom, engellilik vs. değil, bireyin kendisinin olmasıdır. Psikolojik Rehabilitasyon sürecini kişinin iş hayatından geri kalan süre içerisinde yaptığı aktivitelere kadar her alanıyla kapsamaktadır.
Uygulanan Psikolojik Rehabilitasyonda, bireylerin güçlü yönlerinin ortaya çıkarılması, farkındalığın sağlanması ve desteklenmesi ile kişinin içerisinde bulunduğu sıkıntılı durumun etkileri azaltılarak, olumsuz yönlerinin telafi edilebilmesi sağlanır.
Bunun yanı sıra, kişilerin aldıkları terapinin planlanması, yaşamlarının düzenlenmesi ve mevcut koşulların iyileştirilmesine yardımcı olunması (ev, iş, arkadaş bulunması veya herhangi bir eğitimin sağlanmasına), kişilerin maruz kaldığı ayrımcılığa ve damgalanma durumları ile baş etmelerine destek verilir.
Aynı zamanda kaliteli bir şekilde sağlık hizmetinden faydalanmalarının sınırlılığına, evsizlik yoksulluk gibi sosyal problemlere dikkat çekilmesi ve bunlara karşı mücadele edilmesini de bünyesinde barındırmaktadır. Psikolojik Rehabilitasyon programları, kişinin ulaşmak istediği fiziksel-biyolojik ya da psikolojik yaşam kalitesine geri dönebileceği umudunu, kişinin her an taşımasını sağlamakla başlar.
Psikolojik Rehabilitasyon uzmanları mevcuttaki durumu iyi bir şekilde analiz edip değerlendirmelidir. Bireylere sahip olmak istedikleri düzeye ulaşma konusunda gerçekçi olmayan hayal ve umutlar yerine, gerçekçi fakat kişinin yapabileceği düzeyde olumlamalar ile tedavi içerisinde tutmalıdır.
Kişilerin kendi mevcut durumu ile ilgili olan başka kişilerle karşılaştırılması, başarı öyküsünün anlatılması ile başarabilme ve iyileşme konusundaki ümit ve gayretleri artmaktadır. Bireylerin yaşam koşullarının kalitesinin attırılması ve yaşanan biyopsikososyal problemlerin ortadan kaldırılması adına, kişilerin rehabilite edilmesi önem arz eder. Diğer yandan bireyin aile ve sosyal çevresinin bu tedavi planlamasında rolü oldukça etkilidir. Aile sosyal destek ağının merkezidir.
