İnsanın en temel ihtiyaçlarından biri de uykudur. Uyku insan hayatının her alanında bir öneme sahip olsa da özellikle beyin gelişiminde ve büyümede etkisini gösteren; bebeklik ve çocukluk döneminde daha da önemlidir. Normal yada olması gereken bir uykuyu tarif etmek zordur çünkü uyku; yaşa, cinsiyete, kişilerin yaşamış oldukları yaşam olaylarına, stres düzeylerine ve hastalıklara göre değişkenlik gösterir. Normal bir uykuyu, insanı fiziksel ve ruhsal anlamda iyi hissettiren, dinlendiren olarak nitelendirebiliriz. Çocukluk ve ergenlik çağında yaşanan uyku bozuklukları yaşamın ilk yıllarında karşımıza çıkar. Yeni doğan bebekler günde ortalama 14 – 16 saat arası uyurlar. Hem gündüz hem de gece uyudukları için uyku kavramı bebeklerde yoktur. 1 yaşına geldiklerinde uyku kavramı netlik kazanmaya başlar. Çocuklardaki gündüz uyku ihtiyacı 3 – 4 yaş civarında giderek azalmaya başlar. Dolayısı ile yaş büyüdükçe uykuya olan ihtiyaç azalır. Ergenlik döneminde yetişkinler gibi 8 – 10 saat arasında bir uyku düzeni oluşmaya başlar. 

Çocuklarda ve ergenlerde karşılaşılan uyku bozukluklarının altında yatan pek çok farklı problem olabilmektedir. Bu iki dönemde karşılaşılan uyku problemlerinin kaynağı genellikle ebeveynlerin sınır ve tutum problemleridir. Yaşanılan uyku bozuklukları çocuklarda; öğrenme, dikkat, hafıza problemleri, agresiflik ve ruhsal hastalıklara yol açabilir. Bebeklik ve çocukluk çağında yaşanan bu problemlerin giderilmesi beyin gelişimi açısından oldukça önemlidir. 

Uyku Bozukluklarında En Sık Rastlanan Problemler

Kabus

Hayatın her döneminde olabileceği gibi 3 – 5 yaş civarında daha sık gözlenir. Bu dönemde çocukların stres ve kaygı düzeyi, korku – şiddet içeren çizgi film yada videoların izlenmesi bu durumu artırıcı niteliktedir. Altta yatan sebeplerin araştırılması önemlidir. Özgül bir tedavisi yoktur. Ancak ebeveynlerin çocukları üzerinde daha hassas ve gözlemci olması ile problem rahatlıkla çözülebilmektedir.

Uyku Terörü

1,5 yaştan 10 yaşına kadar gözlemlenebilen, çocuğun uyuduktan 2 – 3 saat Sonra korku içerisinde bağırarak, ağlayarak yada yatağın içerisinde oturarak kendini gösterir. Uykunun ağır kısmında yaşandığından ertesi gün çocuklar yaşanılan bu durumu hatırlamaz yada çok azını anımsar. Çocuğun okul öncesi dönemde daha çok yorgun olduğu zamanlarda artış gösterebildiğinden durumu hafifletmek ve çözmek adına  gündüz uyku planlaması yapılabilir. Çocuk bu durumu yaşarken doğru ve programlı uyandırma teknikleri çözüm sağlayabilmektedir. Başlangıcı ergenlik çağına denk geldiğinden ayırıcı tanı açısından yaşanılan uyku bozukluğu önem taşır.

Uyur Gezerlik

Çocuklarda 4 – 8 yaş arasında oldukça sık rastlanılan fakat ergenlik dönemine geçişe doğru azalan bir süreçtir. Tekrar eden uyku sırasında gezinme söz konusudur. Bunların yanında kapıdan çıkmak, yanlış yere idrar yada dışkısını yapmak, tehlikeli eşyaları ( makas, bıçak, çatal vb. ) ele alıp gezinmek gibi durumlar da söz konusu olabilir. Çocukların ve aile içerisindeki kişilerin zarar görmemesi adına ev içinde emniyet tedbirlileri almak önemlidir. Sorunun giderilmesi adına profesyonel destek ile gerekli uyku hijyeni sağlanmalıdır. 

Uykuda Hareket Bozukluğu

Normalde günlük hayatta rüya gördüğümüz zaman göz kasları veya solunum dışında hiçbir kasımız çalışmaz. Bu durum; bu bozukluğu yaşayan kişilerde bu şekilde değildir. Tekme atma, vurma, çırpınma gibi durumlarla karşılaşılır. Bu durumda gerekli nörolojik tetkiklerle önce epileptik bir durumun varlığı araştırılır. Herhangi bir durum söz konusu değilse altta yatan olabilecek başka uyku bozuklukları açısından değerlendirilmelidir. 

Uyku Apnesi

Uyku sırasında kişilerin solunumunun kesilmesine apne denir. Kısmı kesilen solunumlarda ise bu duruma hipopne denir. Yaşanılan bu durum beyinden veya solunum yollarından kaynaklanabilir. Solunumun kesilmesi ile beyne oksijen gitmemesi ciddi bozukluklara yol açabilmektedir. Bu hastalığa sahip kişiler genellikle geceleri kaliteli bir şekilde uyuyamadıklarından ötürü yorgunluk ve dinlenememelerinden şikayet ederler. Gündüz uyuklamalar görülür. 

Huzursuz Bacak Sendromu

Akşamları dinlenme sırasında kendini hissettiren kaşınma, karıncalanma, yanma, bacaklarını hareket ettirme isteği veya ağrı ile kendi gösterirken geceleri uyku sırasında bacak hareketleri olur. Belirtilerin kontrol altında tutulması adına altta yatan problemlerin bulunması önemlidir.

Narkolepsi

Çocuk veya ergenlerde aşırı ve kontrol edilemeyen uygunsuz zaman diliminde(örn.Yemek yerken yada konuşurken) uykuya dalma durumu ile kendini gösterir. Bu nedenle hastalığın sebebi ise beyinde uyanıklığı sağlayan sinir hücrelerinin eksikliğinden kaynaklanır. Diğer bir belirti ise çocukların heyecan, mutluluk yada üzüntü gibi ani yaşanılan duygularda kas gücü kaybı yaşamasıdır. Kişilerin bir çoğunda uyku paralizisi veya uykuya geçişte halüsinasyonlar yaşanabilir. Uygulanacak özel uyku testleri veya tıbbi tetkiklerle tedaviden fayda sağlanabilir. 

Sirkadiyen Uyku – Uyanıklık Bozukluğu

Çoğunlukla ergenlikte görülen bir uyku bozukluğudur. Ergenlik çağında çocukların akademik hayatına göre uyku ihtiyaçları artarken, artan sosyalleşme yada sosyal etkinlikler sebebiyle uyku döngüsünde değişiklikler meydana gelir. Bu uyku bozukluğunu vardiyalı çalışan yada uzun yolculuklarda çalışan kişilerde daha fazla gözlemleyebiliriz. 

Bruksizm ( Diş Gıcırdatma)

Her yaşta görülebildiği gibi uyku sırasında diş gıcırdatma ile kendini gösteren bir durumdur. Her gece tekrarlanan bu davranış ile çene ekleminde ve dişlerde aşınmalara / zedelenmelere sebep olur. Dişlerdeki aşınmanın azaltılması adına kişiye özel ağız aparatları kullanılması zararı azaltmaktadır. Dişlere yapılan baskının fazla olmasıyla kişide yoğun baş ağrılarının yaşanmasına sebep olur. Bu durumun yoğun stres ve kaygı yaşayan kişilerde daha fazla görülmesinden dolayı yaşanan stres veya kaygı düzeyinin tedavisi ile kişilerin hayat kalitesi artmaktadır. 

Uyku Bozuklukları Neden Olur ?

Uyku bozukluklarının görülmesi, fiziksel problemler, kronik rahatsızlıklar, genetik yatkınlık, yaşanan duygusal problemler ( kaygı, korku, stres, travma ), gelişimsel problemler ( zeka geriliği, gelişimsel gerilik ), anne baba tutum ve davranışları, aile içerisinde anne – baba – çocuk etkileşim veya iletişim düzeyi ve uyku saatlerinin düzensizliği gibi sebeplerden oluşabilmektedir. 

Çocuklar Bu Bozukluklardan Nasıl Etkilenir? Tedavisi Nedir?

Çocukların yaşamış oldukları uyku bozuklukları; dikkat – konsantrasyon zorluğu bunun yanı sıra öğrenme güçlüğü, davranış problemleri, duygusal problemler, hafıza ve akademik sorunlara yol açabilmektedir. Uyku problemine yol açabilecek herhangi bir fiziksel durumun varlığı gerekli yönlendirmeler ile tespit edilir. Fiziksel bir problemin olmadığı durumda altta yatan, çocuğu etkileyen duygusal problemler tespit edilmelidir. Çocuğun yaşamış olduğu bu psikolojik rahatsızlık oyun terapisi ve bilişsel davranışçı terapinin ve de aile içerisinde uyku – uyanıklık ile ilgili gerekli düzenlemelerin sağlanması ilgili tedavi planının yapılması adına uzman ile birlikte hareket etmek aile ve çocuk açısından var olan problemlere ışık tutacaktır.