Gece yada gündüz veya her ikisinde de çocukların idrar kaçırma, kaka kaçırma yada kaka tutma davranışı eliminasyon (dışa atım bozukluğu) bozukluğuna girer. Normal gelişim sürecinde çocukların 2 – 3 yaşına kadar idrar yada kaka kaçırmaları doğal karşılanırken. 4 yaşından sonra kaçırılan idrar yada dışkının sürekliliğine çocuğun davranışına göre problem niteliği taşır. Çocukların gelişim sürecine bakıldığında 24 – 36 aylar arasında mesane kontrolüne geçmiş olması beklenir. 24 – 48 aylar arasında bağırsak kontrolünün gelişmiş olması beklenir. Çocuklarda görülen bu kontrollerin gecikmiş olması yada kazanılmış olan kontrolün kaybedilmesi problemin varlığını gösterir. Bu durumda çocukların daha detaylı bir şekilde ( fizyolojik ve psikolojik olarak) değerlendirilmesi, değerlendirmelere göre de tedavi planlamasının oluşturulması gerekir.
Enüresiz (idrar kaçırma) çocuklarda daha sık karşılaşılan bir durumdur. Yineleyici veya sık tekrar eden idrar kaçırma olarak tanımlanır. Çocuklarda oldukça sık,fakat yetişkinlerde nadiren görülen bir durumdur. Enüresizin 2 tane ayırıcı özelliği vardır, bunlar sorunun ne zamandan beri sürdüğü ile ilgilidir.
- Primer Tip
Çocuğun doğduğundan beri sürekli altının bağlı olması veya idrar kontrolünün hiç sağlanamamış olmasıdır. Yani çocuk hiç tuvalet eğitimi kazanmamıştır.
- Sekonder Tip
Çocuk idrar kontrolünü sağlayabilmiş, tuvalet eğitimini kazanmıştır ancak kazanılan kontrolün bir şekilde kaybedilmesi söz konusudur. Sekonder tipte olan çocukların büyük bir kısmının sahip olduğu bozukluk psikososyal etkenlerin varlığı ile gelişmektedir.
Enüresiz (İdrar Kaçırma) görülen çocuklarda alt kaçırmaların zamanı da ayırıcı tanı da önemlidir. Yalnızca geceleri olan alt kaçırma ( Noktürnal enüresiz). Yanlızca gündüzleri olan alt kaçırma ( Diürnal enüresiz). Her ikisinde olduğu zamanda görülen alt kaçırma ( Contrium enüresiz) gözlenen durumlar mevcuttur.
Çocuklarda Farkedilen Alt Islatmalar Ne Zaman Bir
Enüretik bir durumla yaşamak aile fertleri vey çocuk açısından sıkıntılı bir süreçtir. Sürekli olarak altını ıslatmaktan dolayı çocukta başarısızlık duygusu pekişir ve çocuk için daha güç bir durumdur. Bu durum çocuğun diğer yaşam alanlarındaki cesaretini de kırar. Bazı aileler sorunu görmezden gelerek zamanla geçebileceğini düşünür. Bazıları da sorunu çözüme kavuşturmak için çocuk üzerinde birçok yöntem denerler. Bunlar çocuğu korkutmak, çarşaflarını yıkatmak, sözlü yada fiziksel olarak şiddet uygulamak, cezalandırma, çocuğa iyi yada kötü davranmaktır. Genellikle çocuk üzerinde denenen tüm yöntemlerden sonra problemin hala devam etmesi ile beraber aileler çaresizlik içinde kalır sonrasında uzmana başvururlar.
Enüretik Duruma Sebep Olan Nedir?
- Anne ve babanın geçmiş yaşam öyküsünde alt ıslatma durumunun varlığı
- Mesane fizyolojisi ile ilgi sorunların olması ( Mesanenin olduğundan daha küçük olması, mesanede enfeksiyonun varlığı yada idrar yolları ile ilgili problemler alt kaçırmaya sebebiyet verir.)
- Gelişimsel gecikmeler eliminasyon bozukluklarını etkiler
- Hormonel sıkıntıların varlığı
- Psikososyal etkenlerin varlığıdır.
Çocuğa tuvalet eğitiminin kazandırıldığı süreç nasıl geçtiği açısından önem taşır. Uygun bir şekilde kazandırılmayan tuvalet eğitimi çocuğun gece altına kaçırmalarına zemin hazırlar. Erken kazandırılmaya çalışılan tuvalet eğitimi ise çocukta inatlaşmaya sebep olur. Titiz veya başarı odaklı ebeveynlerde sorunun çözülmesi adına yaşanılan bu durumun üzerine çok fazla gidilmesiyle çocuk ebeveynleriyle inatlaşır. Tuvalet eğitimine 18 aydan önce başlamak doğru değildir. Çünkü çocuk fizyolojik olarak ancak 1.5 yaş civarında bu duruma hazır hale gelir. Özellikle sekonder enüresizde gördüğümüz sonradan olan alt kaçırmaların büyük bir kısmı zorlu yaşam olayları ile ilgilidir. Bunlar; aile içerisinde ölüm, ayrılık, taşınma, kardeş gelmesi, boşanma, geçimsizlik, okul başarısızlığı gibi stres veya travma unsuru yaratan etkenler bu alada problem yaşanmasına sebep olur. Tüm bunlar dışında ailenin aşırı hoşgörülü olması. Çocukları ile yeteri kadar ilgilenilmemesi çocukta bebek gibi kalma isteği oluşturur.
Enkopresiz Nedir ?
Çocuğun gelişimsel olarak kaka kontrolünü sağlayabilecek yaşa gelmiş olmasına veya bu kontrolün kazanılmasına rağmen çocuk istemli yada istemsiz şekilde uygun olmayan yerlere yineleyici şekilde tuvaletini yapma davranışıdır. Enkopresiz yaşayan çocukların çoğunda utanma davranışı görülür ve sosyal ortamlardan kaçınırlar. Bu bozukluk çocuğun özgüveninin azalmasına neden olurken arkadaşları tarafından da dışlanmasına sebep olur. Enkopresiz görülen çocuklarda genellikle enüresiz de görülmektedir.
Enkopresiz Neden Görülür ?
- Fizyolojik faktörlerin varlığı
- Çocukta herhangi bir ruhsal bozukluğun bulunması (depresyon vb.)
- Çok katı yada esnek verilen tuvalet eğitimi
- Ebeveynlerin yanlış tutumları (çok katı, baskıcı yada nevrotik olmaları)
- Çocukta bilişsel, duygusal ve davranışsal sorunların varlığı
- Çocuğun tuvalete gitmek ile ilgili korkuya dayalı geçmiş yaşantılarının olması
- Çocuğun stres yaşamasına sebep olabilecek aile içi yaşamsal problemlere maruz kalması
Enüresiz ve Enkopresiz Tedavi Edilir mi?
Eliminasyon ( dışa atım bozukluğu) bozukluklarından enüresiz ve enkopresizin tedavisi vardır. Bozukluk fizyolojik boyutta ise ilaç tedavisi uygulanırken de anne baba veya çocuk bilişsel davranışçı psikoterapi ile çocuğun tuvalet eğitimdeki inatlaşmasının çözümü adına tedavi planlaması oluşturulur. Çocuğun yaşadığı bu sıkıntılı durumdan dolayı sosyal ortamlardan kaçınmasını engellemek, yaşadığı başarısızlık hissi sonucunda özgüven eksikliğine bağlı problemlerin çözmek için psikolojik destek sağlanmalıdır.